The Paschal sermon of St. John Chrysostom (also known in Greek as Hieratikon or as the Catechetical Homily) is read aloud in every Orthodox parish on the morning of the Great and Holy Pascha of Jesus Christ. According to the tradition of the Church, no one sits during the reading of St John’s sermon, but all stand and listen with attentiveness. Fr. Prof. Irenei (still known to many by his name before monasticism: Matthew) Steenberg, who is also the author of the below translation, calls it
an exuberant text, a capstone of Paschal reflection, and a shining example of patristic homiletics
(
here
you can find Fr. Steenberg’s article on the topic).
If any man be devout and loveth God,
Let him enjoy this fair and radiant triumphal feast!
If any man be a wise servant,
Let him rejoicing enter into the joy of his Lord.If any have laboured long in fasting,
Let him how receive his recompense.
If any have wrought from the first hour,
Let him today receive his just reward.
If any have come at the third hour,
Let him with thankfulness keep the feast.
If any have arrived at the sixth hour,
Let him have no misgivings;
Because he shall in nowise be deprived therefore.
If any have delayed until the ninth hour,
Let him draw near, fearing nothing.
And if any have tarried even until the eleventh hour,
Let him, also, be not alarmed at his tardiness.For the Lord, who is jealous of his honour,
Will accept the last even as the first.
He giveth rest unto him who cometh at the eleventh hour,
Even as unto him who hath wrought from the first hour.
And He showeth mercy upon the last,
And careth for the first;
And to the one He giveth,
And upon the other He bestoweth gifts.
And He both accepteth the deeds,
And welcometh the intention,
And honoureth the acts and praises the offering.Wherefore, enter ye all into the joy of your Lord;
Receive your reward,
Both the first, and likewise the second.
You rich and poor together, hold high festival!
You sober and you heedless, honour the day!
Rejoice today, both you who have fasted
And you who have disregarded the fast.
The table is full-laden; feast ye all sumptuously.
The calf is fatted; let no one go hungry away.
Enjoy ye all the feast of faith:
Receive ye all the riches of loving-kindness.Let no one bewail his poverty,
For the universal Kingdom has been revealed.
Let no one weep for his iniquities,
For pardon has shown forth from the grave.
Let no one fear death,
For the Saviour’s death has set us free.
He that was held prisoner of it has annihilated it.By descending into Hell, He made Hell captive.
He embittered it when it tasted of His flesh.
And Isaiah, foretelling this, did cry:
Hell, said he, was embittered
When it encountered Thee in the lower regions.It was embittered, for it was abolished.
It was embittered, for it was mocked.
It was embittered, for it was slain.
It was embittered, for it was overthrown.
It was embittered, for it was fettered in chains.
It took a body, and met God face to face.
It took earth, and encountered Heaven.
It took that which was seen, and fell upon the unseen.O Death, where is thy sting?
O Hell, where is thy victory?Christ is risen, and thou art overthrown!
Christ is risen, and the demons are fallen!
Christ is risen, and the angels rejoice!
Christ is risen, and life reigns!
Christ is risen, and not one dead remains in the grave.
For Christ, being risen from the dead,
Is become the first-fruits of those who have fallen asleep.To Him be glory and dominion
Unto ages of ages.
Homilię paschalną św. Jana Złotoustego (znaną również pod grecką nazwą Hieratikon, albo jako Homilia Katechetyczna) odczytuje się na głos w każdej parafii prawosławnej o poranku Wspaniałej i Świętej Paschy Jezusa Chrystusa. Jak każe cerkiewna tradycja, nikt nie powinien słuchać tej homilii w postawie siedzącej, lecz wszyscy powinni stać i wsłuchiwać się w jej słowa z uwagą. O. prof. Ireneusz (wielu ciągle znany pod świeckim imieniem Matthew) Steenberg, który jest także autorem powyższego przekładu na język angielski, nazywa ją
przebogatym tekstem, zwieńczeniem refleksji paschalnej i świetlanym przykładem patrystycznej homilii
(
tutaj
możecie przeczytać angielski artykuł o. Steenberga na ten temat). Autorem poniższego przekładu na język polski jest o. prof. Jerzy Klinger.
Jeśli ktoś jest uczciwy i pobożny, niech znajdzie radość w tej dobrej i pełnej światłości uroczystości.
Jeśli ktoś jest sługą roztropnym, niech wejdzie ciesząc się do radości Pana swego.
Jeżeli ktoś dźwigał postu udręki, niechże otrzyma dziś słuszną zapłatę.
Jeśli niósł trudy od pierwszej godziny, niech sprawiedliwą otrzyma należność. Jeśli ktoś przyszedł po trzeciej godzinie, niech też świętuje z wdzięcznością. Jeżeli ktoś dopiero po szóstej godzinie się dołączył, niech nie ma żadnej wątpliwości, ponieważ niczego nie traci.
Jeżeli zaś ktoś pozbawił się nawet dziewiątej godziny, niech także o niczym nie wątpi, niczego się nie boi.
Jeśli ktoś dołączył się nawet o jedenastej godzinie, niech wcale nie boi się zwłoki, albowiem gościnny jest Pan. Przeto przyjmuje ostatniego jak i pierwszego, i daje odpocząć tym, co o jedenastej godzinie przyszli, podobnie jak tym, którzy pracowali od pierwszej godziny. I nad ostatnim się lituje i pierwszego wynagradza, i jednemu daje, i drugiego wspomaga. I uczynki przyjmuje i zamiary wita, i wysiłki szanuje i chęci pochwala. Przeto wejdźmy wszyscy do radości Pana swego: i pierwsi, i drudzy nagrodę przyjmijcie. Bogaci i ubodzy, wszyscy razem się cieszcie. Wstrzemięźliwi i leniwi, ten dzień uczcijcie. Ci, co pościli i co nie pościli, weselcie się dziś. Uczta przygotowana, rozkoszujcie się wszyscy. Baranek przygotowany, niech nikt nie wyjdzie głodny. Wszyscy nasyćcie się ucztą wiary, wszyscy przyjmijcie bogactwo miłosierdzia.
Niech nikt nie opłakuje ubóstwa, objawiło się bowiem wspólne królestwo. Niech nikt nie opłakuje grzechów, przebaczenie bowiem z grobu zajaśniało. Niech nikt nie lęka się śmierci, wybawiła nas bowiem śmierć Zbawiciela. Wygasił ją Ten, który był przez nią trzymany. Ujarzmił piekło Ten, który zstąpił do piekła.
Zgorzkniało piekło, skosztowawszy ciała Jego. I to właśnie przewidując, Izajasz tak wołał: „Piekło”, mówił, „zgorzkniało, spotkawszy Cię w otchłani”. Zgorzkniało, bo zostało puste.
Zgorzkniało, bo zostało oszukane.
Zgorzkniało, bo umarło.
Zgorzkniało, bo zostało obalone.
Zgorzkniało, bo zostało skrępowane.
Przyjęło ciało, a natknęło się na Boga.
Przyjęło ziemię, a spotkało samo niebo.
Przyjęło to, co mogło widzieć, a wpadło w to, czego nie mogło widzieć.
Gdzież więc, o śmierci, jest Twój oścień? Gdzie twe, piekło, zwycięstwo?
Zmartwychwstał Chrystus i tyś zostało zrzucone.
Zmartwychwstał Chrystus i upadły demony.
Zmartwychwstał Chrystus i weselą się aniołowie.
Zmartwychwstał Chrystus i Życie świeci swą pełnią.
Zmartwychwstał Chrystus i nikt martwy nie pozostał w grobie.
Chrystus bowiem powstawszy z martwych stał się pierworodnym pośród umarłych. Jemu chwała i królestwo na wieki wieków. Amen.
